Таразда Жамбыл облысы кәсіпкерлер палатасының құқықтық бөлімі жыл басынан бері атқарылған жұмыстарды пысықтады

Палатаның сарапшылары баспасөз конференция барысында кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау ұлттық кәсіпкерлер палатасының негізгі міндеті болып табылатынын атап өтті.

«2018 жылдың басынан бүгінгі күнге дейін 178 өтініш қаралды, оның ішінде 73 оң шешілді, 59 өтініш бойынша түсініктеме берілді, 7 өтініш өндіріспен тоқтатылды және қалған өтініштер жұмыста. Өткен жылы келіп түскен өтініштердің басым бөлігі шағын бизнеске тиесілі,  тенденция сақталды» – дейді Кәсіпкерлер палатасы директорының құқықтық мәселелер жөніндегі орынбасары Қайрат Сыдықов.

Қорғалған сома 11 903 065, оның ішінде соманың 20%-ы орта бизнес субъектілерінен шығады, соманың 80%-ы шағын бизнеске тиесілі. Палата өкілдері кәсіпкерлік субъектілерін сотта қорғайды. Өткен кезеңде палата өкілдері 18 сот процесіне қатысты, оның ішінде 12 іс кәсіпкердің пайдасына шешілді, 3 іс қарауда. Сотқа қатысу нәтижелері бойынша Палата сарапшыларына жазбаша да, ауызша да алғыс жарияланады. Палатаның кәсіпкерлердің құқын қорғау және әкімшілік кедергілерді азайту бөлімінің басшысы Индира Молдабекова бизнесті қорғаудың бірнеше жарқын мысалдарына тоқталды.

Оң шешімдер

Мәселен, 2018 жылдың 12 ақпанында кәсіпкерлер палатасына туризм саласындағы ісін жаңа бастаған кәсіпкер Айжан Салтанатқызы Түймебаева жүгінді. Оның проблемасы "Гидроэнергетикалық компаниясымен электр энергиясын жеткізу шарты жасалған болатын, ол компания тарифті 13 теңгеден 1 кВт*сағ үшін – 19 теңгеге дейін арттыруды талап еткен. Екі кәсіпкер мүдделерінің қақтығысын болдырмау үшін Палата жұмыс тобын құрып және Меркі ауылына кеңестің көшпелі отырысына бастамашылық жасады. Өткізілген отырыстың қорытындысы бойынша Тараптар бірауыздан екелесідей шешім қабылдаған. Тараптар заңды тұлғалар үшін белгіленген тариф бойынша электр энергиясын – 1 кВт*с. үшін 18,489 теңгеден жеткізуге, өз кезегінде ұсынылған шоттар сомасының 50%-ын төлеу мүмкіндігі беріледі. Аталған келісім кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі Кеңестің көшпелі отырысының хаттамасында көрсетілген. Осылайша, медиацияны жүргізу арқылы тараптар өзара тиімді тариф және төлем шарттары туралы келісімге келді.

Келесі бір жарқын мысал, «Бейбітшілік» шаруа қожалығының басшысы К.Мышбаевтың өтініші. Ол өз өтінішінде ауыл шаруашылығы жануарларын вакцинациялау саласында проблемалар бар екені айтылды.

Палата «Бейбітшілік» ш/қ басшысы К.Мышбаевпен іс-әрекетті келісіп, «Жасырын сатып алушы» форматы бойынша Жамбыл облысы Жуалы ауданының мал дәрігерлерімен вакцинация жүргізу орнына барып, іс-шара өткізді.

Жоғарыда көрсетілген іс-шараларды өткізу кезінде Жуалы ауданы әкімдігінің ветеринариялық қызметі тарапынан бірқатар бұзушылықтар анықталды, олар: заңнама талаптарын сақтамай вакцинация жүргізу, вакцинаны сыртқы жағынан енгізу (тері астына емес), вакцинаны қажетті мөлшерде дозасын сақтамау, ұсақты қара мал вакцинациясы тек екі шприцпен, инелерді ауыстырусыз және зарарсыздандырусыз жүргізілді.

Палата «Жуалы ауданы әкімдігінің ветеринарлық қызметі» ШЖҚ КМК директоры Г. Кебеевке осындай бұзушылықтарды алдағы уақытта болдырмау және тәртіптік сипаттағы мәселені қарау және ден қою шараларын қабылдау үшін хат жолдады. Содан кейін, вакцинацияны дұрыс ұйымдастырмағаны үшін «Жуалы ауданы әкімдігінің ветеринарлық қызметі» КМК ветеринариялық пунктінің меңгерушісі мен Фельдшерлеріне сөгіс түріндегі тәртіптік жаза қолданылды.

Сондай-ақ, Жамбыл облысының кәсіпкерлер палатасына «Ел сәулеті-2007» ЖШС директоры Мемлекеттік сатып алу туралы Шартты бұзуға, сондай-ақ «Ақын Ұлбике атындағы мәдениет орталығы» байқауына Тапсырыс берушінің іс-әрекеті қатысты өтініммен жүгінді. Өтініштен Мемлекеттік сатып алуға тапсырыс беруші конкурстық құжаттамада жобалау-сметалық құжаттама қамтылмаған, сондай-ақ рұқсат алу қажет болатын қызмет түрлерін жүзеге асыратын өнім берушінің құқықтық қабілеттілігін растайтын біліктілік талаптары жоқ екендігі жазылған. Осылайша, қатысушы заңсыз жіберілген.

Бұл өтінішті Палатаның сарапшысы басынан аяғына дейін (сот шешімін шығаруға дейін) алып жүрді. Жамбыл облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаментіне хат жолданды, сотқа талап-арызға толықтыру жобасы дайындалды және Жамбыл облысының МАЭС-на (СМЭС) қатысты. Талап арызды мәні-мағынасы бойынша қарау барысында, Тапсырыс беруші серіктестікті Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап берген, ол сот ұйғарымымен бір іс жүргізуге біріктірілген. Палата сарапшысы талап-арыз дайындап, кәсіпкердің мүддесін сотта қорғады.  Серіктестіктің Мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушыға шартты бұзу және шартты орындауды қамтамасыз ету сомасын қайтару туралы талап арызы толық қанағаттандырылды, ал ұйымдастырушының серіктестікке Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талап арызы қанағаттандырудан бас тартылды. Шарттың жалпы сомасы 1 160 707 теңгені құрады.

Т.Рысқұлов  аудандық мемлекеттік кірістер басқармасы «Тұғылшиева» ЖК салықтық тексеру жүргізу кезінде қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебіне қою мерзімін бұзу фактілері анықталды. Осыған байланысты салық органы  Салық төлеушінің қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебіне қою туралы Мемлекеттік кіріс органына салықтық өтініш беру мерзімін бұзғаны үшін 2 706 422 теңге сомасында әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулы. ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодексінің осы бабы бойынша елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл қарастырылған, яғни 120250 теңге. Палата Меркі аудандық сотына қатысты. Сот 120 250 теңге көлемінде айыппұл сомасын өндіріп алу туралы қаулы шығарды. Сондай-ақ, сот Т. Рысқұлов ауданы бойынша муд басшысының орынбасарына қатысты жеке қаулы шығарды. Т. Рысқұлов ауданы бойынша МКБ басшысының орынбасары Е.А.Байымбетов «сөгіс» түрінде тәртіптік жауапкершілікке тартылды.

Келелі кеңес

Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі кеңес тұрақты жұмыс істейтін Кеңес беру-ақылдасу орган болып табылады және кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру, қамтамасыз ету және қорғау мәселелері бойынша міндеттерді жедел және жүйелі шешу, сондай-ақ Жамбыл облысында бизнесті дамытудың проблемалық мәселелерін жария ету мақсатында құрылған.

Өткен кезеңде кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңестің 4 отырысы өткізілді. Кеңестің бірінші көшпелі отырысы «Гидроэнергетикалық компания ЖШС-мен» «Түйтебаева А.С.» ЖК арасындағы даулы мәселелерді қарастыру бойынша Меркі ауданындағы Кәсіпкерлер Палатасы филиалының алаңында 20.02.18ж өтті.

Нәтижесі:

ЖК А. С. Түйтебаеваның трансформаторды орнатқан тұлғаларды іздестіруде және оны орнатуға құжаттарды ресімдеуде тұтынылған электр энергиясы үшін төлем кестесін келісу және Шартқа қол қою туралы ауызша келісім бекітілді;

Екінші отырыс 28.04.18 өткізілді және оның қарауына 2 мәселе шығарылды:

1) Тамақ өнімдерін іріктеу кезіндегі проблемалар туралы (нәтижесі-Проблемалық мәселе проблемалардың Республикалық тізіліміне енгізілді);

2) «ТаразТрансЭнерго» ШЖҚ МКК Мемлекеттік сатып алу бойынша міндеттемелерді орындау мәселелері (нәтижесі – кәсіпкерлердің өтініштері оң шешілді, сомасы төленді, «ТаразТрансЭнерго» ШЖҚ МКК басшылығына осындай бұзушылықтарды болдырмау туралы хат жолданды).

Кеңестің үшінші отырысында  үй шаруашылықтарын вакцинациялау кезіндегі проблемалар көтерілді. Ветеринария саласындағы аса қауіпті аурулардан Жануарлар (нәтижесі-мәселе оң шешілді, кінәлі лауазымды тұлғалар тәртіптік жауапкершілікке тартылды. ҚР ӘҚБтК 406-бабының 4-бөлігіне ЖАО лауазымды тұлғаларының жауапкершілігін күшейту бөлігінде өзгерістер енгізу туралы ұсыныс енгізілді);

2) кәсіпкердің аумағын тәркіленген мүліктен мемлекет кірісіне босату және уәкілетті органға беру мәселесі туралы (нәтижесі - қазіргі уақытта ҚР ҚМ Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінен қазіргі уақытта Департамент тәркіленген мүлікті мемлекет кірісіне қабылдау мәселесін пысықтап жатыр деген жауап алынды.);

Кеңестің төртінші көшпелі отырысы Жамбыл облысы әкімдігінің алаңында өтті және оның қарауына 2 мәселе шығарылды. Тараз қаласы жер комиссиясының объектіге нобайлық жобаның өтінім материалдарында болмауына байланысты құқық беруден бас тарту туралы шешім енгізуі туралы және Тараз қаласы жер комиссиясының оң қорытындысы негізінде құқық беру туралы Тараз қаласы әкімдігінің шешімін уақтылы қабылдамауы(нәтижесі - келіп түскен өтініштер мен тізім бойынша Палата Жамбыл облысының прокуратурасына жүгінген. Талдау нәтижесі бойынша облыстық прокуратура Тараз қаласы әкімінің атына 84 өтініш берушіге қатысты заң бұзушылықты жою және кінәлі лауазымды тұлғалардың тәртіптік жауапкершілігі туралы мәселені қарау туралы ұсыныс енгізді.

Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі кеңес пен кәсіпкерлер палатасының Өңірлік кеңесі аясында, сондай-ақ жеке қабылдауда облыс әкімімен жүйелі және проблемалық мәселелерді қарау және талқылау үлгісі жасалды.

2018 жылдың басынан облыс әкімі А. И. Мырзахметовтың қатысуымен Кәсіпкерлер палатасы Өңірлік кеңесінің 2 отырысы және қала әкімі Г. Р. Абдраимовтың қатысуымен 1 отырыс өткізілді.

Жол карта жұмысты жеңілдетеді

Кәсіпкерлер палатасымен Облыстық сотпен, Облыстық прокуратурамен және мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша агенттіктің Жамбыл облысы Департаментімен жасалған Жол карталары бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Жол картасы шеңберінде Облыстық сотпен мемлекеттік сатып алу, жер қатынастары, салық заңнамасының тәртібі саласында, өтініштер беру, сот шешіміне шағымдану және т. б. сұрақтар қаралған бірқатар дөңгелек үстелдер, семинарлар, жиналыстар өткізілді.

Сондай-ақ, бизнес субъектілері арасында «Сот жүйесінің қабылдауы» тақырыбында  әлеуметтік сауалнама жүргізіліп, бірқатар мәселелер анықталды. Жоғарғы сот төрағасы Ж. Асановтың пікірінше, бизнестің дамуына кедергі жасайтын, кейбір жағдайларда жобаға қайшы "сот жүйесінің 7 тасы" бар.

  1. Ұзаққа созылған сот талқылауы

 Бизнестің пікірінше, өндіріске өтініштерді қабылдау 10 күн(ҚР АІЖК-нің нормаларына сәйкес), процестіңөзі 30 күн, нәтижесінде компанияның қаржы қызметінеәсер етуі мүмкін,  өйткені сот талқылаулары кезінде бизнес жұмыс мерзімін 1 айдан астам уақытқа бөледі. Бизнес мұндай мерзімдері "уақыт-ақша" қағидаттарына қайшы деп санайды. (Іс жүзінде сот оны өндіру мерзіміне қабылдағанға дейін уәкілетті органға өтініштерді қарау нәтижелеріне шағымданудың 5 күндік мерзімі өтіп кетеді, бұл тапсырыс берушілерге заңнаманы бұзған жеткізушілермен шарт жасасуға құқық береді. Бұдан әрі шешімі көп жағдайда «Өрттен» кейін шығатын келісім-шарттар және күшін жоюлардың  талап қоюшыға талапты тануға жарамды емес етіп өзгертуге тура келеді).

Шексіз кейінге қалдырылған шұғыл мәжілістер сынды жұмыстар, қарауға дайындау, судьялардың жүктемесі және т. б.

2. Әркелкі шешімдер

 Бизнестің тәжірибесінде соттардың әркелкі шешімдері, яғни нәтижесінде бизнестің қызметіне әсер ететін бірдей өтініштер бойынша соттар қарама-қарсы шешім шығарады (мысалы: талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтініш)

3. Сот мемлекеттік органдармен бір қатар

 Бизнес мемлекеттік органдармен даулар, шешім шығару пайызы өте төмен деп есептейді. Көбінесе соттар шешім қабылдаған кезде мемлекеттік органдардың "Өзіңнен жауапкершілік-Менің өлкем бар хатым" деген тұжырымдарымен келіседі.

4. Формальды жоғары инстанция

 Мәселен, сот аппеляциясы іс жүзінде жұмыс істемейді, ол көп жағдайда бірінші инстанцияның шешімімен келіседі, формальды түрде Бизнестің дәлелдері мен дәлелдемелеріне жатады.

5. Жеке сараптама-есепке емес

 Бизнес соттар жеке сараптамалардың, аудиттердің, қорытындылардың нәтижелерін назарға алмаған жағдайларға жиі кездеседі. Сот үшін мемлекеттік сот сараптамасының ең маңызды нәтижелері.

6. Мемлекеттік органдарды қолдау

 Соттар анықталған бұзушылық фактілері бойынша Мемлекеттік органдардың атына жеке ұйғарымдар, қаулылар әрдайым шығармайды. Сол сот шешімдері бойынша мемлекеттік органдар бизнестің пайдасына жазасыз болып қала береді.

7. Түсіндірме – бұл Заң

Істерді шешу кезінде соттар көбінесе салалық орталық органдардың (министрліктердің, комитеттердің және т.б.) түсіндірулеріне жүгінеді, олар мәні бойынша төмен тұрған органдар үшін тек «ұсыным» болып табылады. Бұл ретте, нақты бір мамандар мен қызметкерлердің лауазымдық міндеттері осы саладағы уәкілетті органмен белгіленеді.

Соттардың қызметіне араласуға тыйым салу және іс материалдарын зерделеудегі шектеулер бөлігінде заңнама талаптарына байланысты жекелеген жағдайларда сот талқылауы бойынша толық көріністі зерделеу мүмкін болмаған, бұл нәтижесінде жүргізілген талдау ретінде әсер етті.

Жалпы алғанда, Жол картасын іске асыру Бизнестің сотқа деген сенімі, заңнаманы қолдану тәжірибесі және т.б. бөлігінде бірқатар проблемаларды анықтауға көмектесті, олар туралы ақпарат пен ұсыныстар «Атамекен» ҰКП-ға одан әрі жұмыс істеу үшін жіберілді.

Талдау нәтижелері бойынша шешімдерді уақтылы шығармау (59 дерек) және негізсіз ауытқулар (25 дерек) өз растауын тапты

Кеңес беру-ақылдасу органдарда бизнестің қамтылуы 50%

Палатаның Кеңес беру-ақылдасу органдарға қатысу міндеті – кәсіпкерлік мүдделерін қорғау және жүйелік сипаттағы проблемалық мәселелерді анықтау. Бүгінгі күні Кәсіпкерлер палатасының өкілдері 42 Кеңес беру-ақылдасу органға қатысады.

Палата Кеңес беру-ақылдасу органы  құрамын сапалы өзгерту және оларды бизнес пен биліктің өзара іс-қимылы процесінде негізгі диалог алаңдары ретінде пайдалану бойынша мақсатты жұмыстар жүргізеді. Жұмыс істеп тұрған Кеңес беру-ақылдасу орган облыстық деңгейде комиссияның 50%-ын бизнес өкілдері құрайды, жергілікті атқарушы және мемлекеттік органмен белсенді жұмыс жүргізілуде.

Бұл жұмыс сондай-ақ, бизнес өкілдерінің құрамына қосу бойынша облыстың аудандық деңгейінде жүргізілуде. Облыс бойынша 2017 ж. - 23 аукцион, 2018 ж. - 7 аукцион, сондай-ақ, 2018 ж.  6 байқау өткізілді.

Палата нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге және сараптауға қатысу

Сараптамалық қорытындылар жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері, Қазақстан Республикасының Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы мүшелерінің шоғырландырылған пікірін білдіреді, ұсынымдық сипатта болады және ол қабылданғанға дейін, оның ішінде осы жобаны мүдделі мемлекеттік органдармен келесі әрбір келісу кезінде нормативтік құқықтық актінің жобасына міндетті қосымша болып табылады.

9 ай ішінде сараптамалық қорытынды алу үшін барлығы 67 жоба келіп түсті, оның ішінде 39 жоба бойынша ескертулерсіз сараптамалық қорытынды берілді, 20 ескертулермен пысықтауға жіберілді және 8 жоба ПҚТ мүдделерін қозғамайды.

9 ай ішінде өңірлік Кәсіпкерлер Палатасымен проблемалар Тізіліміне енгізу үшін республикалық деңгейдегі 5 әкімшілік кедергілер анықталды, оның ішінде біреуі Тізілімге енгізілген, 4-нен бас тартылған.

Баспасөз мәлімдемесі соңында бұқаралық  ақпараттық құралдарының өкілдері Палата сарапшыларына сұрақтарын қойып, толымды жауап ала алды.